| กระเจียว | น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Curcuma sessilis Gage ในวงศ์ Zingiberaceae ลักษณะคล้ายต้นกระชาย มีหัวใต้ดิน ขณะออกดอกไม่มีใบ ช่อดอกเป็นช่อตั้ง รูปคล้ายทรงกระบอก ดอกสีขาว อยู่ระหว่างกาบสีขาวปลายสีม่วง ใช้ประกอบอาหารได้, พายัพเรียก อาวแดง. |
| กระชุ | น. ภาชนะสานรูปทรงกระบอก สำหรับบรรจุของเช่นนุ่นหรือถ่าน, กระชุก ก็ว่า. |
| กระติบ, กระติ๊บ | น. ภาชนะสานรูปทรงกระบอก มีฝาครอบ สำหรับบรรจุข้าวเหนียวนึ่ง. |
| กระทู้ ๓ | น. ชื่อหนอนผีเสื้อกลางคืนหลายชนิดหลายสกุล ในวงศ์ Noctuidae ลำตัวรูปทรงกระบอก ยาว ๓-๔ เซนติเมตร ผิวเป็นมัน มีขนตามลำตัวน้อย ส่วนใหญ่สีน้ำตาลคลํ้า ทางด้านท้องสีอ่อนกว่า มักมีแถบหรือเส้นสีต่าง ๆ เช่น สีส้มอมนํ้าตาล เหลืองอมขาว พาดตามยาวที่สันหลังและข้างลำตัว มีขาจริง ๓ คู่ ขาเทียม ๕ คู่ กินพืช โดยมักกัดต้นพืชให้ขาดออกจากกัน ทำให้เหลือแต่ตอโผล่เหนือพื้นดิน มองคล้ายกระทู้หรือซอไม้ไผ่ที่ปักเป็นหลัก ชนิดที่รู้จักกันทั่วไป เช่น หนอนกระทู้ควายพระอินทร์หรือหนอนกระทู้คอรวง [ Mythimna separate (Walker) ] ทำลายต้นข้าว, หนอนกระทู้ผัก [ Spodoptera litura (fabricius) ] ที่กัดกินพืชผัก. |
| กระบอก ๑ | รูปตันที่กำเนิดขึ้นจากการเขียนรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า โดยใช้ด้านใดด้านหนึ่งเป็นแกนแล้วหมุนโดยรอบฐาน ปลายทั้ง ๒ ข้างมีหน้าเป็นวงกลม เรียกว่า รูปทรงกระบอก หรือ รูปกระบอก, ลักษณะได้แก่ รูปที่มีสัณฐานกลมยาวและตรงซึ่งมีส่วนสัดกลมเท่ากันตั้งแต่ต้นจนปลาย. (อ. cylinder). |
| กระป๋อง | น. ภาชนะทำด้วยเหล็กวิลาดหรือสังกะสีเป็นต้น มักมีรูปเป็นทรงกระบอก สำหรับบรรจุของต่าง ๆ เช่น กระป๋องนม กระป๋องน้ำ กระป๋องแป้ง, ลักษณนามว่า ใบ, ลูก. |
| กระลอม | น. ชะลอม, เครื่องสานชนิดหนึ่ง รูปทรงกระบอก สานด้วยตอกเป็นต้น ตาห่าง ๆ สำหรับใส่สิ่งของ, อีสานว่า กะลอม. |
| กลองแขก | น. ชื่อกลองชนิดหนึ่ง รูปยาวทรงกระบอก มี ๒ หน้า หน้าหนึ่งใหญ่ เรียกว่า หน้ารุ่ย อีกหน้าหนึ่งเล็ก เรียกว่า หน้าต่าน เดิมใช้เส้นหวายผ่าซีกเป็นสายโยงเร่งเสียง แต่ปัจจุบันนิยมใช้สายหนังเหมือนกลองมลายู ชุดหนึ่งมี ๒ ลูก ลูกเสียงสูงเรียกว่า ตัวผู้ ลูกเสียงต่ำเรียกว่า ตัวเมีย, กลองชวา ก็เรียก. |
| กลองทัด | น. ชื่อกลองชนิดหนึ่ง มีรูปทรงกระบอก ตรงกลางป่องออกเล็กน้อย ขึ้นหนัง ๒ หน้า มีหูเรียกว่า หูระวิง สำหรับร้อยไม้ขาหยั่ง ใช้บรรเลงในวงปี่พาทย์ ชุดหนึ่งอาจมี ๒-๓ ใบ, ถ้าใช้ใบเดียวแขวนที่หอกลองในวัด เรียกว่า กลองเพล. |
| กลึง | (กฺลึง) ก. ทำให้เป็นรูปทรงกลม รูปทรงกระบอก หรือรูปทรงต่าง ๆ โดยทำให้วัตถุที่จะกลึงนั้นหมุนรอบตัว แล้วสกัดด้วยสิ่วเอาส่วนย่อยออกให้คงไว้แต่รูปทรงที่ต้องการ. |
| กะทอ | น. ภาชนะสานด้วยไม้ไผ่ตาโปร่ง ด้านในกรุด้วยใบไม้แห้ง รูปทรงกระบอก สำหรับใส่เกลือ ฝ้าย ยาสูบ เป็นต้น ใช้กันในภาคอีสาน. |
| กะลอม | น. ชะลอม, เครื่องสานชนิดหนึ่ง รูปทรงกระบอก สานด้วยตอกเป็นด้น ตาห่าง ๆ สำหรับใส่สิ่งของ เช่น ถ่าน. |
| กะละปังหา | น. ชื่อสัตว์ทะเลไม่มีกระดูกสันหลังหลายชนิด ชั้น Anthozoa ตัวมีขนาดเล็ก รูปร่างทรงกระบอก อยู่รวมกันเป็นกลุ่ม สร้างเปลือกเป็นโครงร่างแข็งเชื่อมต่อเนื่องกันไปลักษณะคล้ายกิ่งไม้ มีสีต่างกันตามแต่ชนิด บางชนิดมีขนาดใหญ่และแข็ง นิยมนำมาทำเป็นลูกปัด เครื่องประดับ พวกที่อยู่ในอันดับ Gorgonacea มีสีแดง เหลือง ส้ม ม่วง พวกที่อยู่ในอันดับ Antipatharia มีสีดำ, กัลปังหา ก็เรียก. |
| กะหลาป๋า ๑ | เรียกขวดแก้วสำหรับใช้ใส่น้ำอบ ทรงกระบอกแปดเหลี่ยม มีสีต่าง ๆ มีจุกแก้ว เถาหนึ่งมี ๓ ใบ ว่า ขวดกะหลาป๋า. |
| โกศ ๑ | (โกด) น. สิ่งที่ทำขึ้นสำหรับประกอบนอกพระลองหรือลองที่ใส่พระบรมศพ พระศพ หรือศพ รูปทรงกระบอก ก้นสอบ ปากผาย มีฐาน และมีฝาครอบเป็นเครื่องยอด มีลักษณะแตกต่างกันไปตามอิสริยยศ, ที่ใส่พระบรมอัฐิ พระอัฐิ หรืออัฐิ มีขนาดต่าง ๆ ฝาครอบมียอด, ราชาศัพท์ใช้ว่า พระโกศ |
| ขวดกระเป๋า | น. ขวดแก้วสำหรับใส่น้ำอบ ทรงกระบอกแปดเหลี่ยม มีสีต่าง ๆ มีจุกแก้ว เถาหนึ่งมี ๓ ใบ. |
| ขึ้นช่อ | ก. ขึ้นดินบนแป้นปั้นหม้อให้เป็นรูปทรงกระบอกสำหรับปั้นหม้อ. |
| คอเต่า | น. เรียกเสื้อที่มีส่วนคอเป็นทรงกระบอกยาวเป็นพิเศษ เมื่อใส่ต้องทับทบลงมา ว่า เสื้อคอเต่า. |
| จอก ๑ | ภาชนะเล็ก ๆ รูปทรงกระบอก ใช้กินยา ดื่มเหล้า เป็นต้น |
| จาด ๒ | น. ชื่อปลานํ้าจืดชนิด Neolissochilus stracheyi ในวงศ์ Cyprinidae ปากเล็ก ลำตัวยาว เกล็ดใหญ่ รูปร่างคล้ายทรงกระบอก ลำตัวสีเงิน ด้านหลังสีเขียวเข้ม อาศัยอยู่ในแหล่งนํ้าสะอาดใกล้ต้นนํ้า เป็นปลาขนาดใหญ่ ยาวได้ถึง ๑ เมตร, พลวง หรือ โพ ก็เรียก. |
| ช่อน | น. ชื่อปลานํ้าจืดชนิด Channa striatus Bloch ในวงศ์ Channidae ลำตัวทรงกระบอก ส่วนท้ายแบนข้างเล็กน้อย มีเกล็ดในแนวเส้นข้างตัวราว ๕๒-๕๗ เกล็ด ด้านหลังลำตัวเป็นสีค่อนข้างดำ ด้านข้างสีอ่อนกว่าและมีลายสีดำพาดเฉียง ท้องสีขาว ครีบต่าง ๆ มีจุดหรือริ้วสีนํ้าตาลดำ พบชุกชุมทั่วไป อาจยาวได้ถึง ๘๐ เซนติเมตร, พายัพเรียก หลิม, อีสานเรียก ค่อ. |
| ชะลอม | น. เครื่องสานชนิดหนึ่ง รูปทรงกระบอก สานด้วยตอกเป็นต้น ตาห่าง ๆ สำหรับใส่สิ่งของ, อีสานเรียก กะลอม. |
| ชุด ๑ | สิ่งที่ถักด้วยหวายเป็นตาห่าง ๆ รูปทรงกระบอก สำหรับใส่หมู. |
| ซึ้ง ๑ | น. ภาชนะสำหรับนึ่งของ ทำด้วยโลหะมีลักษณะทรงกระบอกเตี้ย ๆ ซ้อนกันเป็นชั้น ๆ ๒-๓ ชั้น ชั้นล่างใส่น้ำสำหรับต้มให้มีไอน้ำร้อน ชั้นที่ซ้อนข้างบนเจาะเป็นรู ๆ ที่ก้น เพื่อให้ไอน้ำร้อนผ่านให้ของในชั้นที่ซ้อนสุก มีฝาครอบคล้ายฝาชี, ลังถึง หรือ ถึง ก็ว่า. |
| ดอกไม้ทะเล | น. ชื่อสัตว์ทะเลไม่มีกระดูกสันหลังหลายชนิด ในอันดับ Actininaria ลำตัวอ่อนนุ่ม รูปทรงกระบอก ยืดหดได้ ด้านหนึ่งเป็นฐานสำหรับยึด ด้านตรงข้ามเป็นช่องปาก มีหนวดมาก เมื่อยืดตัวออกคล้ายดอกไม้บาน เมื่อหดตัว เรียก สะดือทะเล, ดากทะเล หรือ เห็ดหลุบ ก็เรียก. |
| ตะกรวย | (-กฺรวย) น. ภาชนะสานด้วยตอก ตาห่าง ๆ คล้ายตาชะลอม ทรงกระบอกปากกลม ก้นมน เช่น เมื่อข้าพเจ้าตัดศีรษะกามะนีขาดแล้ว จะได้รับเอาศีรษะมิให้ทันตกลงถึงดิน ใส่ในตะกรวยซึ่งแขวนไปกับข้างม้านั้นเข้ามาถวายพระองค์ (ราชาธิราช สมิงพระรามอาสา). |
| ตะกร้อ | เครื่องสานรูปทรงกระบอก สำหรับใส่ไว้ในไหหมักน้ำปลาเป็นต้น เพื่อกรองเอาส่วนที่เป็นน้ำ |
| ถัง | น. ภาชนะจำพวกหนึ่ง ทำด้วยไม้หรือโลหะเป็นต้น มีรูปร่างต่าง ๆ กัน โดยมากใช้ตักนํ้า, ภาชนะสำหรับตวงข้าว ทำด้วยไม้ รูปทรงกระบอก |
| ถ่านไฟฉาย | น. เซลล์ไฟฟ้าชนิดปฐมภูมิ มีรูปทรงกระบอกขนาดเล็ก ภายในบรรจุผงคาร์บอน แมงกานีสไดออกไซด์ ซิงก์คลอไรด์ แอมโมเนียมคลอไรด์ ซึ่งผสมนํ้าให้มีลักษณะคล้ายแป้งเปียกหุ้มอยู่รอบแท่งคาร์บอนซึ่งเป็นขั้วบวก ภายนอกหุ้มด้วยกระบอกสังกะสีซึ่งเป็นขั้วลบ ตอนปากของกระบอกสังกะสีมีครั่งหุ้มปิดไว้ เหลือแต่หมวกโลหะที่ครอบแท่งคาร์บอนเท่านั้นที่โผล่พ้นพื้นครั่งขึ้นมา ใช้ใส่ในไฟฉาย วิทยุ เป็นต้น. |
| ถ้ำ ๒ | น. ภาชนะทรงกระบอก มีฝาครอบปิดสนิท สำหรับใส่ใบชาหรือยาดมเป็นต้น เช่น ขมิ้นดินสอพองเอาไว้ไหน เมื่อวานกูใส่ไว้ในถํ้า (ขุนช้างขุนแผน). |
| ถ้ำยาดม | น. ภาชนะรูปทรงกระบอกขนาดเล็ก มีฝา ชั้นในเจาะเป็นรู มีส้มมือผสมเครื่องยาบรรจุภายใน ใช้ดม. |
| ทรง | (ซง) น. รูปร่าง เช่น รักษาทรง เสียทรง ทรงกระบอก ทรงกระสอบ ทรงกลม, แบบ เช่น ทรงปั้นหยา ทรงผม. |
| น้ำผึ้ง ๓ | น. ชื่อปลาน้ำจืดชนิด Gyrinocheilus aymonieri (Tirant) และชนิด G. pennocki (Fowler) ในวงศ์ Gyrinocheilidae ลำตัวทรงกระบอก คอดหางใหญ่ ครีบหางเว้าตื้น ปลายหัวมน งุ้ม ตาเล็กอยู่ค่อนไปทางด้านบน ที่สำคัญคือ มีรูน้ำเข้า ๑ รูอยู่เหนือแผ่นปิดเหงือก บริเวณจะงอยปากมีตุ่มเนื้อขนาดเล็ก ไม่มีหนวด พื้นลำตัวมีสีน้ำตาลคล้ำ ข้างตัวมีจุดสีดำเรียงสลับกันตามยาวอยู่ ๒ แถว จุดสีดำยังอาจพบบนครีบ อาศัยตามที่ลุ่มน้ำต้นฤดูน้ำ หรือตามลำธารบนภูเขา กินสาหร่ายและพืชน้ำอื่น ๆ ปรกติใช้ปากดูดเกาะห้อยตัวอยู่กับวัตถุใต้น้ำหรืออยู่ตามพื้นท้องน้ำ ขนาดยาวได้ถึง ๒๘ เซนติเมตร, สร้อยน้ำผึ้ง ปากใต้ ลูกผึ้ง ผึ้ง หรือ อีดูด ก็เรียก. |
| บ้า ๒ | น. ชื่อปลานํ้าจืดขนาดเล็กถึงขนาดกลางชนิด Leptobarbus hoeveni (Bleeker) ในวงศ์ Cyprinidae ลำตัวค่อนข้างยาวหนาเกือบเป็นรูปทรงกระบอก หัวกว้าง มีหนวด ๒ คู่ ท้องกลมมน ด้านหลังและข้างตัวสีเขียวอ่อน ด้านท้องสีขาวแต้มเหลือง ครีบท้อง ครีบก้น และครีบหลังสีแดงอ่อน ในปลาขนาดเล็กมีแถบสีดำคลํ้าพาดตลอดข้างตัว พบอาศัยตามแม่นํ้าลำคลองและบึงใหญ่ทั่วไป ขนาดยาวได้ถึง ๕๐ เซนติเมตร ในธรรมชาติกินผลไม้รวมทั้งผลกระเบา เมื่อมีผู้นำไปบริโภคทำให้เกิดอาการมึนเมา, อ้ายบ้า หรือ พวง ก็เรียก. |
| ปรง | ชื่อพรรณไม้ในกลุ่มพืชเมล็ดเปลือยหลายชนิดในสกุล Cycas วงศ์ Cycadaceae เป็นไม้ต้น ลำต้นรูปทรงกระบอก สีดำขรุขระ ใบเล็กยาวเรียงถี่ ๆ บนแกนกลาง เช่น ปรงญี่ปุ่น ( C. revolutaThunb.) ใบใช้ทำพวงหรีด ปรงเขา ( C. pectinataGriff.). |
| ปลิงทะเล | น. ชื่อสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังในชั้น Holothuroidea ลำตัวรูปทรงกระบอกยืดหดได้ หัวท้ายมนกลม อาศัยอยู่ในทะเล บางชนิดรับประทานได้ เช่น ปลิงขาว ( Holothuria scabra Jaeger) ปลิงดำ ( H. atra Jaeger) ในวงศ์ Holothuriidae. |
| ปะการัง | น. ชื่อสัตว์ทะเลไม่มีกระดูกสันหลังหลายชนิด ในชั้น Anthozoa ส่วนมากตัวมีขนาดเล็ก พวกเดียวกับดอกไม้ทะเล รูปทรงกระบอก อาศัยอยู่เดี่ยว ๆ หรืออยู่รวมกันเป็นกลุ่ม สร้างหินปูนห่อหุ้มตัวเป็นโครงร่างหลายแบบ อาศัยและเจริญเติบโตในทะเลเขตร้อน บริเวณชายฝั่งและรอบ ๆ เกาะ เช่น ปะการังเห็ด [ Fungia fungites (Linn.) ] ปะการังเขากวาง [ Acropora formasa (Dana) ] ในโครงสร้างที่ทับถมกันเพิ่มมากขึ้น เรียกว่า หินปะการัง, ถ้ามากจนเป็นโขด เกาะ หรือเทือก ก็เรียกว่า โขดปะการัง เกาะปะการัง หรือเทือกปะการัง, บางทีเรียกเป็น กะรัง. |
| ปั่นใย | น. ชื่อแมลงอันดับ Embioptera ลักษณะลำตัวเป็นรูปทรงกระบอก ยาว ๐.๕-๒.๐ เซนติเมตร เพศเมียทุกตัวและเพศผู้บางตัวไม่มีปีก ตีนมี ๓ ข้อ สามารถสร้างใยได้จากต่อมสร้างใยอยู่ที่ตีนข้อแรกของขาคู่หน้าที่โป่งพองออก อาศัยอยู่รวมกันเป็นกลุ่มภายในอุโมงค์ เส้นใยมักพบตามใต้เปลือกไม้ รอยแตกในดินและหิน ที่พบบ่อย เช่น ชนิด Oligotoma saundersii Westwood ในวงศ์ Oligotomidae, ชักใย ก็เรียก. |
| ไฟฉาย | น. เครื่องทำความสว่าง ประกอบด้วยอุปกรณ์สำคัญ คือ จานฉายรูปโค้งสำหรับสะท้อนแสงและหลอดไฟฟ้า ซึ่งบรรจุอยู่ในเรือนกรอบกับสิ่งให้พลังงานที่ก่อให้เกิดแสงสว่าง มีหลายชนิด ชนิดที่ถือติดตัวไปมาได้ มักทำเป็นรูปทรงกระบอก. |
| ม้วน | ก. หมุนพันเข้าไปให้มีลักษณะกลมอย่างรูปทรงกระบอก. |
| ยกกระเปาะ | ก. ยกขอบขึ้นเป็นรูปทรงกระบอกขนาดเล็ก เพื่อใช้ฝังเพชรพลอยในงานโลหะรูปพรรณ. |
| ยอดจาก | น. ชื่อปลาไหลทะเลในสกุล Muraenesox และ Congresox วงศ์ Muraenesocidae ลำตัวยาวทรงกระบอก ส่วนหางแบนข้าง ไม่มีเกล็ด ปากแหลมอ้าได้กว้าง จะงอยปากบนยาวล้ำขากรรไกรล่าง ฟันคมแข็งแรง ครีบอกใหญ่ พื้นลำตัวและครีบสีน้ำตาลอ่อนปนเหลืองหรือคล้ำ ด้านท้องสีขาว ขอบครีบหลัง ครีบก้นและครีบหางสีดำ ขนาดยาวได้ถึง ๒.๕ เมตร, เงี้ยว หลด ไหล หรือ มังกร ก็เรียก. |
| รถไต่ถัง | น. การแสดงผาดโผนชนิดหนึ่งโดยขับขี่รถจักรยานยนต์วนไปรอบ ๆ ภายในถังไม้รูปทรงกระบอกขนาดใหญ่, ที่ใช้จักรยานสองล้อ หรือ รถยนต์ ก็มี. |
| รอม ๒ | น. ภาชนะสานด้วยไม้ไผ่ รูปทรงกระบอก ก้นโปร่ง ใช้นึ่งเปลือกต้นข่อยก่อนนำไปทุบทำกระดาษ. |
| ลอง ๑ | สิ่งที่ทำขึ้นสำหรับใส่ศพนั่ง รูปทรงกระบอก ก้นสอบ ปากผาย มีฐานและฝาทรงมัณฑ์ ทำด้วยเงินหรือทองแดง ใช้ทรงพระบรมศพ พระศพ หรือศพ ตั้งอยู่ในพระโกศหรือโกศ, ราชาศัพท์ใช้ว่า พระลอง. |
| ลอมพอก | น. เครื่องสวมศีรษะรูปทรงกระบอก มียอดทรงกรวยปลายตัด โครงข้างในสานด้วยไม้ไผ่ พันด้วยผ้าขาวตลอด มี ๒ ประเภท คือ ใช้สำหรับเจ้านายทรงหรือขุนนางสวมในงานพระราชพิธี ลักษณนามว่า ศีรษะ และใช้ในการละเล่นต่าง ๆ ลักษณนามว่า หัว. |
| ลังถึง | น. ภาชนะสำหรับนึ่งของ ทำด้วยโลหะมีลักษณะทรงกระบอกเตี้ย ๆ ซ้อนกันเป็นชั้น ๆ ๒-๓ ชั้น ชั้นล่างใส่น้ำสำหรับต้มให้มีไอน้ำร้อน ชั้นที่ซ้อนข้างบนเจาะเป็นรู ๆ ที่ก้นเพื่อให้ไอน้ำร้อนผ่านให้ของในชั้นที่ซ้อนสุก มีฝาครอบคล้ายฝาชี, ถึง หรือ ซึ้ง ก็ว่า. |
| ลุ้ง | น. ภาชนะใส่อาหารหรือของอย่างอื่น รูปทรงกระบอกมีฝาปิด สานอย่างตะกร้าหรือเครื่องเขินก็มี ทำด้วยโลหะมีทองเหลืองและเหล็กวิลาดเป็นต้นก็มี, ถ้าใช้ใส่อาหารมักแบ่งข้างในเป็นห้อง ๆ, ถ้าใช้ใส่ชฎา ก็มีฝาเรียวรูปกรวยเพื่อครอบยอดชฎาได้ |
| ลูกปืน | ลูกเหล็กที่มีลักษณะกลม ทรงกระบอก หรือทรงกรวย ใส่ในตลับรองเพลาเครื่องจักรเป็นต้น เพื่อให้หมุนหรือเคลื่อนไปได้คล่อง. |
| เวียน ๒ | น. ชื่อปลานํ้าจืดบางชนิดในสกุล Tor วงศ์ Cyprinidae รูปร่างยาวคล้ายทรงกระบอก เกล็ดใหญ่ ลำตัวมีสีน้ำตาลอมเทา ครีบทุกครีบสีน้ำเงิน ที่ส่วนกลางใต้ริมฝีปากล่างมีแผ่นเนื้อขนาดใหญ่ พบตามแหล่งนํ้าใหญ่และนํ้าใสไหลผ่านกรวดทราย ขนาดยาวได้ถึง ๕๐ เซนติเมตร, ยาด ก็เรียก. |
