| จิตตานุปัสสนา | น. การพิจารณาจิตเป็นอารมณ์เป็นข้อ ๑ ในสติปัฏฐาน ๔. |
| ทาน ๑, ทาน- | สิ่งที่ให้ มักหมายถึงเงินหรือสิ่งของที่คนให้แก่คนยากจน, เป็นธรรมข้อ ๑ ในสังคหวัตถุและทศพิธราชธรรม. (ดู สังคหวัตถุและทศพิธราชธรรม). |
| ทานมัย | (ทานนะไม) ว. สำเร็จด้วยทาน, แล้วไปด้วยทาน, เป็นธรรมข้อ ๑ ในบุญกิริยาวัตถุ. |
| ธรรมปฏิสัมภิทา | น. ปัญญาอันแตกฉานในธรรม คือ ความเข้าใจสาวหาเหตุในหนหลัง, ความเข้าใจถือเอาใจความแห่งอธิบายนั้น ๆ ตั้งเป็นกระทู้หรือหัวข้อขึ้นได้, เป็นธรรมข้อ ๑ ในปฏิสัมภิทา ๔ คือ ๑. อรรถปฏิสัมภิทา ๒. ธรรมปฏิสัมภิทา ๓. นิรุตติปฏิสัมภิทา ๔. ปฏิภาณปฏิสัมภิทา. |
| ธัมมเทสนามัย | (ทำมะเทสะนาไม) ว. สำเร็จด้วยการสั่งสอนธรรมให้ความรู้, เป็นธรรมข้อ ๑ ในบุญกิริยาวัตถุ ๑๐. |
| ธัมมัสสวนมัย | (ทำมัดสะวะนะไม) ว. สำเร็จด้วยการฟังธรรมศึกษาหาความรู้, เป็นธรรมข้อ ๑ ในบุญกิริยาวัตถุ ๑๐. |
| นิรุตติปฏิสัมภิทา | น. ปัญญาอันแตกฉานในนิรุตติ คือ ความเข้าใจในภาษา รู้จักใช้ถ้อยคำพูดอธิบายให้คนเข้าใจ ตลอดจนรู้ภาษาต่าง ๆ อาจชักนำคนให้เชื่อถือหรือนิยมตามคำพูด, กล่าวสั้น ๆ ว่า เข้าใจพูด, เป็นธรรมข้อ ๑ ในปฏิสัมภิทา ๔ คือ ๑. อรรถปฏิสัมภิทา ๒. ธรรมปฏิสัมภิทา ๓. นิรุตติ-ปฏิสัมภิทา ๔. ปฏิภาณปฏิสัมภิทา. |
| บริจาค | (บอริจาก) น. การสละ, การให้, การแจก, ความเสียสละ, เป็นธรรมข้อ ๑ ในทศพิธราชธรรม. (ดู ทศพิธราชธรรม หรือ ราชธรรม). |
| ปฏิภาณปฏิสัมภิทา | (ปะติพานะ-) น. ปัญญาอันแตกฉานในปฏิภาณ คือ ความเข้าใจทำให้สามารถแก้ไขเหตุการณ์ได้ในเมื่อเกิดเหตุฉุกเฉิน หรือกล่าวโต้ตอบได้ทันท่วงที, เป็นธรรมข้อ ๑ ในปฏิสัมภิทา ๔ คือ ๑. อรรถปฏิสัมภิทา ๒. ธรรม-ปฏิสัมภิทา ๓. นิรุตติปฏิสัมภิทา ๔. ปฏิภาณปฏิสัมภิทา. |
| ปัตตานุโมทนามัย | ว. สำเร็จด้วยการยินดีในความดีของผู้อื่น, เป็นธรรมข้อ ๑ ในบุญกิริยาวัตถุ ๑๐. |
| ปัตติทานมัย | (-ทานนะไม) ว. สำเร็จด้วยการเฉลี่ยส่วนแห่งความดีให้แก่ผู้อื่น, เป็นธรรมข้อ ๑ ในบุญกิริยาวัตถุ ๑๐. |
| ปิยวาจา | น. วาจาเป็นที่รัก, เป็นธรรมข้อ ๑ ในสังคหวัตถุ. (ป.). (ดู สังคหวัตถุ ประกอบ). |
| ภาวนามัย | ว. สำเร็จด้วยภาวนา, แล้วไปด้วยภาวนา, เป็นธรรมข้อ ๑ ในบุญกิริยาวัตถุ. |
| ภูตคาม | (พูตะ-) น. พืชพันธุ์อันอยู่กับที่ มี ๕ ชนิด คือ พืชที่เกิดจากเหง้า ๑ ที่เกิดจากต้น ๑ ที่เกิดจากข้อ ๑ ที่เกิดจากยอด ๑ และที่เกิดจากเมล็ด ๑, คู่กับ พืชคาม คือ พืชพันธุ์ที่แม้จะถูกพรากจากที่แล้ว ก็ยังจะเป็นได้อีก. |
| มัททวะ | น. ความอ่อนโยน, เป็นธรรมข้อ ๑ ในทศพิธ-ราชธรรม. (ดู ทศพิธราชธรรม หรือ ราชธรรม). |
| วงเล็บ | ใช้กันนามเต็มหรือบรรดาศักดิ์ที่เขียนใต้ลายมือชื่อ เช่น
ใช้กันตัวอักษรหรือตัวเลขที่เป็นหัวข้อหรือที่เป็นเลขหมายบอกเชิงอรรถ ส่วนตัวอักษรหรือตัวเลขที่เป็นหัวข้ออาจใช้เพียงเครื่องหมายวงเล็บปิดก็ได้ เช่น วันรุ่งแรมสามค่ำเป็นสำคัญ (๑) อภิวันท์ลาบาทพระชินวร ข้อ (ก) ข้อ ๑), ใช้ในวิชาคณิตศาสตร์และสูตรทางวิทยาศาสตร์เพื่อกั้นตัวเลขหรือสัญลักษณ์ไว้เป็นกลุ่ม เช่น a2 - b2 = (a + b)(a – b), Al2(SO4)3, นขลิขิต ก็ว่า. |
| เวยยาวัจจมัย | ว. สำเร็จด้วยการขวนขวายรับใช้, เป็นธรรมข้อ ๑ ในบุญกิริยาวัตถุ ๑๐. |
| ศีล | (สีน) น. ข้อบัญญัติทางพระพุทธศาสนาที่กำหนดการปฏิบัติกายและวาจา เช่น ศีล ๕ ศีล ๘, การรักษากายวาจาให้เรียบร้อย, เป็นธรรมข้อ ๑ ในทศพิธราชธรรม (ดู ทศพิธราชธรรม) |
| สมานัตตตา | (สะมานัดตะ-) น. ความมีตนสม่ำเสมอ, การทำตนเสมอต้นเสมอปลาย, เป็นธรรมข้อ ๑ ในสังคหวัตถุ. (ป.). (ดู สังคหวัตถุ). |
| สีลมัย | (สีละไม) ว. สำเร็จด้วยศีล, แล้วไปด้วยศีล, เป็นธรรมข้อ ๑ ในบุญกิริยาวัตถุ. |
| อปจายนมัย | ว. ที่สำเร็จด้วยการประพฤติถ่อมตัวต่อผู้ใหญ่ (ใช้แก่บุญ), เป็นธรรมข้อ ๑ ในบุญกิริยาวัตถุ ๑๐. |
| อรรถปฏิสัมภิทา | (อัดถะ-) น. ปัญญาอันแตกฉานในอรรถ คือ ความเข้าใจที่สามารถคาดหมายผลข้างหน้าอันจะเกิดสืบเนื่องไปจากเหตุ, ความเข้าใจอธิบายอรรถแห่งภาษิตย่อให้พิสดาร, เป็นธรรมข้อ ๑ ในปฏิสัมภิทา ๔ คือ ๑. อรรถปฏิสัมภิทา ๒. ธรรมปฏิสัมภิทา ๓. นิรุตติปฏิสัมภิทา ๔. ปฏิภาณปฏิสัมภิทา. |
| อวิโรธน์, อวิโรธนะ | (อะวิโรด, อะวิโรทะนะ) น. ความไม่ประพฤติผิดธรรม, ความไม่คลาดจากธรรม, เป็นธรรมข้อ ๑ ในทศพิธราชธรรม. (ดู ทศพิธราชธรรม และ ราชธรรม). |
| อวิหิงสา | น. ความไม่เบียดเบียน, เป็นธรรมข้อ ๑ ในทศพิธราชธรรม. (ดู ทศพิธราชธรรม และ ราชธรรม). |
| อักโกธะ | น. ความไม่โกรธ, เป็นธรรมข้อ ๑ ในทศพิธ-ราชธรรม. (ดู ทศพิธราชธรรม หรือ ราชธรรม). |
| อัตถจริยา | น. การประพฤติประโยชน์, เป็นธรรมข้อ ๑ ในสังคหวัตถุ. (ป.). (ดู สังคหวัตถุ). |
| อาชวะ | (อาดชะวะ) น. ความซื่อตรง, ความตรงไปตรงมา, ความมีสัตย์, เป็นธรรมข้อ ๑ ในทศพิธราชธรรม. (ดู ทศพิธราชธรรม หรือ ราชธรรม). |
| อุเบกขา | น. ความวางใจเฉยอยู่, ความเที่ยงธรรม, ความวางตัวเป็นกลาง, เป็นข้อ ๑ ในพรหมวิหาร ๔ คือ เมตตา กรุณา มุทิตา อุเบกขา. |
