พระบรมศพ | ศพ [ศัพท์พระราชพิธี] |
พระโกศ | ที่ใส่พระบรมศพ และพระศพเจ้านาย ของพระมหากษัตริย์ และพระบรมวงศ์ กับโกศที่พระราชทานสำหรับศพข้าราชการผู้มีบรรดาศักดิ์สูง ตามคตินิยมของพราหมณ์ที่เชื่อว่า ต้องตั้งพระศพในท่ายืน, นั่ง, คุกเข่า หรือกอดเข่าประสานมือ เพื่อส่งพระศพและพระวิญญาณเสด็จกลับสู่สรวงสวรรค์ พระโกศสามารถแบ่งตามวัตถุประสงค์การใช้งานได้ ๒ ประเภท ๑. พระโกศสำหรับทรงพระบรมศพหรือพระศพ ๒. พระโกศพระบรมอัฐิหรือพระอัฐิ, Example: <p><img src="http://stks.or.th/thaiglossary/sites/default/files/re-IM-2009-01.JPG" alt="พระโกศ"> <p>ที่ใส่พระบรมศพ และพระศพเจ้านาย ของพระมหากษัตริย์ และพระบรมวงศ์ [ศัพท์พระราชพิธี] |
ฉากบังเพลิง | เครื่องกั้นในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระศพ บนพระเมรุมาศหรือเมรุ มีลักษณะเป็นฉากพับได้ ติดไว้กับเสาเมรุมาศทั้ง ๔ ด้าน เมื่อใช้งานจะดึงหรือยกมาปิดไว้ ใช้สำหรับศพชั้นโกศเท่านั้น, Example: <p><img src="http://stks.or.th/thaiglossary/sites/default/files/total-chark-2.jpg" alt="ฉากบังเพลิง"> <p>เครื่องกั้นในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระศพ บนพระเมรุมาศหรือเมรุ [ศัพท์พระราชพิธี] |
พระเมรุพิมาน | อาคารถาวรที่ใดที่หนึ่ง ซึ่งตั้งพระบรมศพ หรือพระศพเวลาถวายพระเพลิงอัญเชิญพระบรมศพหรือพระศพจากพระเมรุพิมานไปถวายพระเพลิงที่พระเมรุ (ขนาดน้อย) อีกแห่งใกล้ ๆ หรือไม่ไกลกันมาก [ศัพท์พระราชพิธี] |
เจ้าพนักงานภูษามาลา | ข้าราชการในราชสํานักมีหน้าที่ถวายทรงพระเครื่องใหญ่ ถวายพระกลด ถวายสุกํา ทําสุกํา เปลื้องเครื่องสุกําศพพระบรมศพ พระศพ และเปลื้องเครื่องสุกําศพที่ได้รับพระราชทานโกศ เป็นต้น โบราณมีหน้าที่ถวายเครื่องต้นด้วย, ในกฎหมายตราสามดวงเรียกแยกเป็น พนักงานพระภูษา พนักงานพระมาลา [ศัพท์พระราชพิธี] |
พนักงานพระภูษา | ข้าราชการในราชสํานักมีหน้าที่ถวายทรงพระเครื่องใหญ่ ถวายพระกลด ถวายสุกํา ทําสุกํา เปลื้องเครื่องสุกําศพพระบรมศพ พระศพ และเปลื้องเครื่องสุกําศพที่ได้รับพระราชทานโกศ เป็นต้น โบราณมีหน้าที่ถวายเครื่องต้นด้วย, ในกฎหมายตราสามดวงเรียกแยกเป็น พนักงานพระภูษา พนักงาน พระมาลา [ศัพท์พระราชพิธี] |
พนักงานพระมาลา | ข้าราชการในราชสํานักมีหน้าที่ถวายทรงพระเครื่องใหญ่ ถวายพระกลด ถวายสุกํา ทําสุกํา เปลื้องเครื่องสุกําศพพระบรมศพ พระศพ และเปลื้องเครื่องสุกําศพที่ได้รับพระราชทานโกศ เป็นต้น โบราณมีหน้าที่ถวายเครื่องต้นด้วย, ในกฎหมายตราสามดวงเรียกแยกเป็น พนักงานพระภูษา พนักงาน พระมาลา [ศัพท์พระราชพิธี] |
พระยานมาศสามลำคาน | พระราชยานชั้นสูงใช้เฉพาะในงานพระบรมศพ, Example: &amp;lt;p&amp;gt;&amp;amp;lt;img src=&amp;amp;quot;http://stks.or.th/thaiglossary/sites/default/files/icon_doc.jpg&amp;amp;quot; alt=&amp;amp;quot;พระยานมาศสามลำคาน&amp;amp;quot;&amp;amp;gt; &amp;lt;p&amp;gt;หกดสหก่ ดาสหก &amp;lt;p&amp;gt;&amp;amp;lt;img src=&amp;amp;quot;http://stks.or.th/thaiglossary/sites/default/files/icon_doc.jpg&amp;amp;quot; alt=&amp;amp;quot;พระยานมาศสามลำคาน&amp;amp;quot;&amp;amp;gt; &amp;lt;p&amp;gt;กด่าส หกด่าหกสด &amp;lt;p&amp;gt;&amp;amp;lt;img src=&amp;amp;quot;http://stks.or.th/thaiglossary/sites/default/files/icon_doc.jpg&amp;amp;quot; alt=&amp;amp;quot;พระยานมาศสามลำคาน&amp;amp;quot;&amp;amp;gt; &amp;lt;p&amp;gt;dหกดาสหกดสาหก ดสหกา [ศัพท์พระราชพิธี] |
กงเต๊กหลวง | เป็นพิธีบำเพ็ญพระราชกุศลอุทิศถวายในงานพระบรมศพเจ้านายที่เพิ่มเติมเข้ามาจากแบบแผนราชสำนัก เป็นการผสานทางศาสนาพุทธนิกายมหายานและวัฒนธรรมญวน-จีน กับความเชื่อของไทย โดยมีจุดมุ่งหมายเดียวกันคือการส่งเสด็จเจ้านายที่ล่วงลับสู่สวรรคาลัย [ศัพท์พระราชพิธี] |
พระเสลี่ยงแว่นฟ้า | มีลักษณะเป็นฐานแท่นไม้สี่เหลี่ยม ปิดทองประดับกระจกทั้งองค์ มีคาน ๒ คาน ใช้สำหรับเชิญพระโกศพระบรมศพ [ศัพท์พระราชพิธี] |
พระวอสีวิกากาญจน์ | เป็นพระราชยานประทับราบสำหรับเจ้านายฝ่ายในและพระสงฆ์ทรงสมณศักดิ์ นอกจากใช้เสด็จพระราชดำเนินในงานพระราชพิธีแล้ว ยังใช้ในงานพระบรมศพสมเด็จพระบรมราชินีด้วย คือ เชิญพระราชสรีรางคารจากพระเมรุมาศท้องสนามหลวงกลับเ้ข้าพระบรมมหาราชวัง [ศัพท์พระราชพิธี] |
ซ่าง หรือ สำซ่าง | สถานที่สำหรับพระสงฆ์สวดพระอภิธรรมในงานถวายพระเพลิงพระบรมศพมีจำนวน ๔ หลัง อยู่ที่มุมติดกับรั้วราชวัติ ๒ หลัง และที่มุขด้านทิศเหนือและทิศใต้อย่างละ ๑ หลัง [ศัพท์พระราชพิธี] |
ปะรำ | ใช้เป็นสถานที่สำหรับราชสกุลและข้าราชการเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท ในงานถวายพระเพลิงพระบรมศพ [ศัพท์พระราชพิธี] |
ทุ่งพระเมร | สถานที่ใช้ประกอบการพระราชพิธีพระบรมศพ และพระศพ [ศัพท์พระราชพิธี] |
กฎหมาย | กฎหมายงานพระบรมศพครั้งกรุงเก่า |
กฤษฎาธาร | (กฺริดสะดาทาน) น. พระที่นั่งที่ทำขึ้นสำหรับเกียรติยศ เช่น พระมหาพิชัยราชรถกฤษฎาธาร (เรื่องพระบรมศพ). |
โกศ ๑ | (โกด) น. สิ่งที่ทำขึ้นสำหรับประกอบนอกพระลองหรือลองที่ใส่พระบรมศพ พระศพ หรือศพ รูปทรงกระบอก ก้นสอบ ปากผาย มีฐาน และมีฝาครอบเป็นเครื่องยอด มีลักษณะแตกต่างกันไปตามอิสริยยศ, ที่ใส่พระบรมอัฐิ พระอัฐิ หรืออัฐิ มีขนาดต่าง ๆ ฝาครอบมียอด, ราชาศัพท์ใช้ว่า พระโกศ |
เจ้าพนักงานภูษามาลา | น. ข้าราชการในราชสำนัก มีหน้าที่ถวายทรงพระเครื่องใหญ่ ถวายพระกลด ถวายสุกำ ทำสุกำ เปลื้องเครื่องสุกำพระบรมศพ พระศพ และเปลื้องเครื่องสุกำศพที่ได้รับพระราชทานโกศ เป็นต้น โบราณมีหน้าที่ถวายเครื่องต้นด้วย, ในกฎหมายตราสามดวง เรียกแยกเป็น พนักงานพระภูษา พนักงานพระมาลา. |
ฉากบังเพลิง | น. เครื่องกั้นในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระศพ บนพระเมรุมาศหรือพระเมรุ เพื่อบังมิให้ไฟลุกลามขณะถวายพระเพลิงพระบรมศพหรือพระศพ มีลักษณะเป็นฉากพับได้ที่ติดไว้กับเสาเมรุทั้ง ๔ ด้าน เมื่อจะใช้งานจึงดึงหรือยกมาปิดไว้. |
นางร้องไห้ | น. หญิงผู้ดี มีฐานะเป็นเจ้าจอม เจ้าจอมมารดาในพระมหากษัตริย์ที่สวรรคต ได้รับการจัดมาร้องไห้หน้าพระบรมโกศซึ่งทรงพระบรมศพเป็นการอาลัย. |
นาลิวัน | พราหมณ์ที่สยายผมเดินตามกระบวนแห่เชิญพระบรมศพ. |
ภูษามาลา | น. ข้าราชการในราชสำนักมีหน้าที่รักษาเครื่องราชอิสริยยศและเครื่องแต่งพระองค์ของพระมหากษัตริย์ ตลอดจนถวายทรงพระเครื่องใหญ่ ถวายพระกลด ถวายสุกำ ทำสุกำ เปลื้องเครื่องสุกำศพพระบรมศพ พระศพ และเปลื้องเครื่องสุกำศพที่ได้รับพระราชทานโกศ เป็นต้น เรียกว่า เจ้าพนักงานภูษามาลา, โบราณมีหน้าที่ถวายเครื่องต้นด้วย, ในกฎหมายตราสามดวงเรียกแยกเป็น พนักงานพระภูษา พนักงานพระมาลา. |
เมรุทอง | (เมน-) น. เมรุขนาดเล็ก มีรูปทองอย่างบุษบก สร้างอยู่ภายในพระเมรุมาศ ประดิษฐานพระโกศทรงพระบรมศพเพื่อถวายพระเพลิง เรียกว่า พระเมรุทอง. |
เมรุมาศ | (เมรุมาด) น. สิ่งปลูกสร้างโดยขนบนิยมอย่างไทย มีลักษณะเป็นเครื่องยอดขนาดใหญ่ สูง สำหรับประดิษฐานพระบรมศพ ภายในมีพระเมรุทองซึ่งมีรูปทรงอย่างบุษบกขนาดเล็ก เป็นที่ประดิษฐานพระโกศทรงพระบรมศพสำหรับถวายพระเพลิง ราชาศัพท์ใช้ว่า พระเมรุมาศ. |
ยานมาศ, ยานุมาศ | (ยานนะมาด, ยานุมาด) น. พระราชยานชนิดที่ใช้คนแบกในการเชิญพระโกศพระบรมศพ พระโกศพระบรมอัฐิ. |
ลอง ๑ | สิ่งที่ทำขึ้นสำหรับใส่ศพนั่ง รูปทรงกระบอก ก้นสอบ ปากผาย มีฐานและฝาทรงมัณฑ์ ทำด้วยเงินหรือทองแดง ใช้ทรงพระบรมศพ พระศพ หรือศพ ตั้งอยู่ในพระโกศหรือโกศ, ราชาศัพท์ใช้ว่า พระลอง. |
สัตว์หิมพานต์ | (-หิมมะ-) น. สัตว์ในวรรณคดีที่เชื่อกันว่าอยู่ในป่าหิมพานต์ เช่น คชสีห์ กินนร นรสิงห์, รูปหุ่นที่ผูกเป็นรูปสัตว์ในวรรณคดี ใช้บรรทุกผ้าไตรแห่เข้าขบวนพระบรมศพในสมัยโบราณ. |
พระโกศ | ที่ใส่พระบรมศพ และพระศพเจ้านาย ของพระมหากษัตริย์ และพระบรมวงศ์ กับโกศที่พระราชทานสำหรับศพข้าราชการผู้มีบรรดาศักดิ์สูง ตามคตินิยมของพราหมณ์ที่เชื่อว่า ต้องตั้งพระศพในท่ายืน, นั่ง, คุกเข่า หรือกอดเข่าประสานมือ เพื่อส่งพระศพและพระวิญญาณเสด็จกลับสู่สรวงสวรรค์ พระโกศสามารถแบ่งตามวัตถุประสงค์การใช้งานได้ ๒ ประเภท ๑. พระโกศสำหรับทรงพระบรมศพหรือพระศพ ๒. พระโกศพระบรมอัฐิหรือพระอัฐิ, Example: <p><img src="http://stks.or.th/thaiglossary/sites/default/files/re-IM-2009-01.JPG" alt="พระโกศ"> <p>ที่ใส่พระบรมศพ และพระศพเจ้านาย ของพระมหากษัตริย์ และพระบรมวงศ์ [ศัพท์พระราชพิธี] |
ฉากบังเพลิง | เครื่องกั้นในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระศพ บนพระเมรุมาศหรือเมรุ มีลักษณะเป็นฉากพับได้ ติดไว้กับเสาเมรุมาศทั้ง ๔ ด้าน เมื่อใช้งานจะดึงหรือยกมาปิดไว้ ใช้สำหรับศพชั้นโกศเท่านั้น, Example: <p><img src="http://stks.or.th/thaiglossary/sites/default/files/total-chark-2.jpg" alt="ฉากบังเพลิง"> <p>เครื่องกั้นในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระศพ บนพระเมรุมาศหรือเมรุ [ศัพท์พระราชพิธี] |
พระเมรุพิมาน | อาคารถาวรที่ใดที่หนึ่ง ซึ่งตั้งพระบรมศพ หรือพระศพเวลาถวายพระเพลิงอัญเชิญพระบรมศพหรือพระศพจากพระเมรุพิมานไปถวายพระเพลิงที่พระเมรุ (ขนาดน้อย) อีกแห่งใกล้ ๆ หรือไม่ไกลกันมาก [ศัพท์พระราชพิธี] |
เจ้าพนักงานภูษามาลา | ข้าราชการในราชสํานักมีหน้าที่ถวายทรงพระเครื่องใหญ่ ถวายพระกลด ถวายสุกํา ทําสุกํา เปลื้องเครื่องสุกําศพพระบรมศพ พระศพ และเปลื้องเครื่องสุกําศพที่ได้รับพระราชทานโกศ เป็นต้น โบราณมีหน้าที่ถวายเครื่องต้นด้วย, ในกฎหมายตราสามดวงเรียกแยกเป็น พนักงานพระภูษา พนักงานพระมาลา [ศัพท์พระราชพิธี] |
พนักงานพระภูษา | ข้าราชการในราชสํานักมีหน้าที่ถวายทรงพระเครื่องใหญ่ ถวายพระกลด ถวายสุกํา ทําสุกํา เปลื้องเครื่องสุกําศพพระบรมศพ พระศพ และเปลื้องเครื่องสุกําศพที่ได้รับพระราชทานโกศ เป็นต้น โบราณมีหน้าที่ถวายเครื่องต้นด้วย, ในกฎหมายตราสามดวงเรียกแยกเป็น พนักงานพระภูษา พนักงาน พระมาลา [ศัพท์พระราชพิธี] |
พนักงานพระมาลา | ข้าราชการในราชสํานักมีหน้าที่ถวายทรงพระเครื่องใหญ่ ถวายพระกลด ถวายสุกํา ทําสุกํา เปลื้องเครื่องสุกําศพพระบรมศพ พระศพ และเปลื้องเครื่องสุกําศพที่ได้รับพระราชทานโกศ เป็นต้น โบราณมีหน้าที่ถวายเครื่องต้นด้วย, ในกฎหมายตราสามดวงเรียกแยกเป็น พนักงานพระภูษา พนักงาน พระมาลา [ศัพท์พระราชพิธี] |
พระยานมาศสามลำคาน | พระราชยานชั้นสูงใช้เฉพาะในงานพระบรมศพ, Example: &amp;lt;p&amp;gt;&amp;amp;lt;img src=&amp;amp;quot;http://stks.or.th/thaiglossary/sites/default/files/icon_doc.jpg&amp;amp;quot; alt=&amp;amp;quot;พระยานมาศสามลำคาน&amp;amp;quot;&amp;amp;gt; &amp;lt;p&amp;gt;หกดสหก่ ดาสหก &amp;lt;p&amp;gt;&amp;amp;lt;img src=&amp;amp;quot;http://stks.or.th/thaiglossary/sites/default/files/icon_doc.jpg&amp;amp;quot; alt=&amp;amp;quot;พระยานมาศสามลำคาน&amp;amp;quot;&amp;amp;gt; &amp;lt;p&amp;gt;กด่าส หกด่าหกสด &amp;lt;p&amp;gt;&amp;amp;lt;img src=&amp;amp;quot;http://stks.or.th/thaiglossary/sites/default/files/icon_doc.jpg&amp;amp;quot; alt=&amp;amp;quot;พระยานมาศสามลำคาน&amp;amp;quot;&amp;amp;gt; &amp;lt;p&amp;gt;dหกดาสหกดสาหก ดสหกา [ศัพท์พระราชพิธี] |
พระบรมศพ | ศพ [ศัพท์พระราชพิธี] |
กงเต๊กหลวง | เป็นพิธีบำเพ็ญพระราชกุศลอุทิศถวายในงานพระบรมศพเจ้านายที่เพิ่มเติมเข้ามาจากแบบแผนราชสำนัก เป็นการผสานทางศาสนาพุทธนิกายมหายานและวัฒนธรรมญวน-จีน กับความเชื่อของไทย โดยมีจุดมุ่งหมายเดียวกันคือการส่งเสด็จเจ้านายที่ล่วงลับสู่สวรรคาลัย [ศัพท์พระราชพิธี] |
พระเสลี่ยงแว่นฟ้า | มีลักษณะเป็นฐานแท่นไม้สี่เหลี่ยม ปิดทองประดับกระจกทั้งองค์ มีคาน ๒ คาน ใช้สำหรับเชิญพระโกศพระบรมศพ [ศัพท์พระราชพิธี] |
พระวอสีวิกากาญจน์ | เป็นพระราชยานประทับราบสำหรับเจ้านายฝ่ายในและพระสงฆ์ทรงสมณศักดิ์ นอกจากใช้เสด็จพระราชดำเนินในงานพระราชพิธีแล้ว ยังใช้ในงานพระบรมศพสมเด็จพระบรมราชินีด้วย คือ เชิญพระราชสรีรางคารจากพระเมรุมาศท้องสนามหลวงกลับเ้ข้าพระบรมมหาราชวัง [ศัพท์พระราชพิธี] |
ซ่าง หรือ สำซ่าง | สถานที่สำหรับพระสงฆ์สวดพระอภิธรรมในงานถวายพระเพลิงพระบรมศพมีจำนวน ๔ หลัง อยู่ที่มุมติดกับรั้วราชวัติ ๒ หลัง และที่มุขด้านทิศเหนือและทิศใต้อย่างละ ๑ หลัง [ศัพท์พระราชพิธี] |
ปะรำ | ใช้เป็นสถานที่สำหรับราชสกุลและข้าราชการเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท ในงานถวายพระเพลิงพระบรมศพ [ศัพท์พระราชพิธี] |
ทุ่งพระเมร | สถานที่ใช้ประกอบการพระราชพิธีพระบรมศพ และพระศพ [ศัพท์พระราชพิธี] |