| ป่าน | น. ชื่อพรรณไม้หลายชนิดหลายสกุลในหลายวงศ์ เปลือกเป็นใยเหนียว ใช้ทอผ้าและทำเชือก เช่น ป่านรามี [ Boehmeria nivea (L.) Gaudich. ] ในวงศ์ Urticaceae, ป่านมนิลา ( Musa textilis Née.) ในวงศ์ Musaceae |
| ป่าน | เชือกที่ทำด้วยป่าน, ถ้าใช้ชักว่าว เรียกว่า ป่านว่าว, ถ้าเป็นเส้นเล็ก เรียกว่า ป่านแลบ, ถ้ายังเป็นกาบอยู่ ยังไม่ได้ฟั่นเชือก เรียกว่า ป่านกลีบ |
| ป่าน | ชื่อผ้าเนื้อละเอียดและบางโปร่งที่ทอจากเส้นใยพืชบางชนิด เรียกว่า ผ้าป่าน. |
| ป่านคม | น. เส้นด้ายชักว่าวที่เอาผงแก้วผสมกาวหรือแป้งเปียกเป็นต้นทาเพื่อให้คม. |
| ป้าน ๑ | น. ภาชนะดินสำหรับชงนํ้าชา มีพวยเหมือนกา, ปั้น ก็ใช้. |
| ป้าน ๒, ป้าน ๆ | ว. ทู่, ไม่แหลม, เช่น เสื้อคอป้าน ถากเสาเข็มให้ป้าน ๆ. |
| ป้านดำ | ดู ผัน ๑. |
| ป่านนี้ | น. เวลาจนกระทั่งบัดนี้ เช่น ป่านนี้ยังไม่มาเลย ป่านนี้เขาไปถึงไหนแล้ว. |
| ป้านลม | น. ชื่อไม้แผ่นที่พาดบนหัวแป ใช้ปิดริมหลังคาด้านหัวและท้ายเรือนกันลมตีเครื่องมุง, ปั้นลม ก็ว่า. |
| เป้านิ่ง | น. เป้าที่อยู่กับที่, โดยปริยายหมายถึง สิ่งที่มีลักษณะคล้ายคลึงเช่นนั้น เช่น ยืนเป็นเป้านิ่งให้เขาชกข้างเดียว. |
| ผ้าป่าน | น. ผ้าที่ทอด้วยป่าน มีลักษณะบางโปร่ง เส้นแกร่ง. |
| มุมป้าน | น. มุมที่มีขนาดอยู่ระหว่าง ๙๐ องศา กับ ๑๘๐ องศา. |
| สามเหลี่ยมมุมป้าน | น. รูปสามเหลี่ยมที่มีมุมหนึ่งเป็นมุมป้าน. |
| สุดสายป่าน | ว. สุดกำลังความสามารถที่จะควบคุมดูแลหรือดึงกลับได้ เช่น ตามใจลูกเสียจนสุดสายป่านจะไม่เสียเด็กได้อย่างไร. |
| เสาะป่าน | ก. สาวเชือกป่านว่าวจากที่หนึ่งไปอีกที่หนึ่งเพื่อให้หายยุ่ง. |
| กระตุก | ก. ดึงเข้ามาโดยเร็วทันที เช่น กระตุกเชือก, ดึงเข้ามาโดยเร็วทันทีแล้วผ่อนออก เช่น กระตุกสายป่านว่าว, โดยปริยายหมายความว่า สะดุด, ไม่ราบรื่น, เช่น เครื่องยนต์กระตุก |
| กระทุงหมาบ้า | น. ชื่อไม้เถาชนิด Dregea volubilis (L. f.) Benth. ex Hook. f. ในวงศ์ Asclepiadaceae มียางขาวเป็นพิษ ใบมนหรือรูปไข่ ปลายแหลม โคนใบเว้าหรือป้าน ออกเป็นคู่ตรงข้ามกันตามลำต้น ดอกสีเขียวอ่อนเป็นพวงกลม ใช้ทำยา, ฮ้วนหมู ก็เรียก. |
| กระเป๋าเบา | ว. มีเงินในกระเป๋าน้อยลง เช่น ไปเที่ยวเสียกระเป๋าเบาเลย. |
| กระมอบ | น. ชื่อไม้ต้นขนาดย่อมชนิด Gardenia obtusifolia Roxb. ex Kurz ในวงศ์ Rubiaceae คล้ายกระเบียน (๒) ซึ่งอยู่ในวงศ์เดียวกัน แต่ใบคายและเล็กกว่า ปลายใบป้าน ยอดอ่อนมียางเหนียว ผลย่อมกว่า เนื้อไม้ขาวละเอียด ใช้แกะสลักได้. |
| กระสอบ | น. เครื่องสานหรือทอด้วยต้นกระจูดหรือป่านปอเป็นต้น สำหรับบรรจุข้าวและของอื่น ๆ. |
| กัญชา | (กัน-) น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Cannabis sativa L. ในวงศ์ Cannabaceae ใบมนแฉกลึกเข้าไปทางก้านหลายแฉก ดอกสีเขียว ช่อดอกเพศผู้และช่อดอกเพศเมียอยู่ต่างต้นกัน ใบและช่อดอกเพศเมียที่แห้งเรียก กะหลี่กัญชา ใช้สูบปนกับยาสูบ มีสรรพคุณทำให้มึนเมา เปลือกลำต้นใช้ทำเชือกป่าน และทอผ้า. |
| กากรุน, กากกะรุน | น. ผงของกะรุนที่เอามาผสมครั่งขัดของแข็งเช่นป้าน. |
| กุหนี | (-หฺนี) น. กระสอบป่าน, งู่หนี ก็ว่า. |
| โกษม | (กะโสม) น. ผ้าใยไม้ (ผ้าลินิน), ผ้าขาว, ผ้าป่าน, เช่น อีกโกษมสวัสดิวรรณึก (ม. คำหลวง ทานกัณฑ์). |
| ข้าวต้ม ๒ | น. ชื่อไม้พุ่มชนิด Wissadula periplocifolia (L.) C. Presl ex Thwaites ในวงศ์ Malvaceae ต้นสูงประมาณ ๑ เมตร เปลือกเหนียว ใบรูปใบโพโคนป้าน ผลมี ๕ พู เมื่อแก่พูแยกออกจากกัน. |
| เข้าเครื่อง | คำพูดสำหรับว่าว หมายความว่า ผูกเหนียง ผูกติ่ง, ถ้าสายป่านของว่าวปักเป้าตรงช่วงสายเหนียงติดเครื่อง คือ ติดเหนียงและติ่ง เรียกว่า เหนียงเข้าเครื่อง, ถ้าสายป่านของว่าวจุฬาติดจำปา เรียกว่า ป่านเข้าเครื่อง. |
| เข้าปิ้ง | ก. อาการที่ว่าวปักเป้าติดสายป่านว่าวจุฬาแล้วกระดิกไม่ไหว |
| โขม- | (โขมะ-) น. โกษม, ผ้าใยไหม (ผ้าลินิน), ผ้าขาว, ผ้าป่าน, ใช้เป็นศัพท์ประกอบว่า โขมพัตถ์ โขมพัสตร์ และแผลงเป็น โขษมพัสตร์ ก็มี. |
| โขษม | (ขะโสม) น. ผ้าใยไหม (ผ้าลินิน), ผ้าขาว, ผ้าป่าน. (ป. โขม; ส. เกฺษาม). |
| ไข่น้ำค้าง | น. นํ้าใส ๆ ที่ติดอยู่ในเปลือกไข่ด้านป้าน ใช้ผสมไข่แดงทำฝอยทอง, น้ำต้อย ก็เรียก. |
| คม ๒ | ว. ไม่ทื่อ เช่น มีดคม, บาดได้ เช่น ป่านคม |
| จำปา | อุปกรณ์สำหรับว่าวจุฬาใช้คว้าว่าวปักเป้า ทำด้วยผิวไม้ไผ่ประมาณ ๔-๕ ชิ้น ยาวประมาณคืบเศษ เหลาปลายให้แหลมงอนเหมือนดอกจำปา แล้วผูกรวมกันเป็นพูติดกับสายป่านต่อจากหน้าซุง |
| จุ้น ๑ | น. ที่รองภาชนะเช่นถ้วยหรือป้าน ทำด้วยไม้หรือกระเบื้องเป็นต้น. |
| เจริด | (จะเหฺริด) ว. งาม, เชิด, สูง, เช่น ป่านั้นเจริดจรุงใจก็มี (ม. คำหลวง มหาพน). |
| ไฉน ๒ | (ฉะไหฺน) น. ชื่อปี่ชนิดหนึ่ง มีรูปร่างเหมือนปี่ชวาแต่เล็กและสั้นกว่า ใช้เป่านำหมู่กลองชนะ สำหรับประโคมในงานพระราชทานเพลิงศพที่ได้รับพระราชทานโกศเป็นต้น คนเป่าปี่นำ เรียกว่า จ่าปี่, สรไน ก็ว่า, ลักษณนามว่า เลา. |
| ชักว่าว | ก. ทำให้ว่าวลอยขึ้นไปด้วยการดึงสายป่านให้ว่าวกินลมเป็นต้น. |
| เชือก | น. สิ่งที่ทำด้วยด้ายหรือป่านปอเป็นต้น มีลักษณะเป็นเส้น มักฟั่นหรือตีเกลียวสำหรับผูกหรือมัด |
| ซุง ๓ | น. เชือกที่ยาวประมาณ ๓ เท่าของอกว่าว ผูกปลายทั้ง ๒ กับอกว่าวให้ห่างกันพอสมควรสำหรับต่อกับสายป่าน เพื่อให้ว่าวทรงตัวตรงเมื่อต้านลม. |
| ตกท้องช้าง | ก. ลักษณะที่สายป่านว่าวเป็นต้นหย่อนลง |
| เต่าเดือย | น. ชื่อเต่าบกชนิด Manouria impressa (Günther) ในวงศ์ Testudinidae ขาไม่ปรากฏนิ้วให้เห็น ขาหลังมีลักษณะคล้ายขาช้าง ระหว่างโคนขาหลังกับโคนหางทั้งสองข้างมีเดือยแหลมข้างละ ๑ เดือย ลักษณะคล้ายหนามยื่นออกมาจากผิวหนัง กระดองสีเหลืองส้มปนน้ำตาล มีแผ่นเกล็ดบางส่วนโปร่งใส ตัวเต็มวัยมีความยาวกระดองหลัง ๒๕-๓๐ เซนติเมตร จัดเป็นเต่าบกที่สวยงามชนิดหนึ่ง กินเห็ดป่านานาชนิด อาศัยอยู่ตามเขาสูงที่เป็นป่าดิบเขา พบทางภาคเหนือ ตอนเหนือของภาคตะวันตก และตอนเหนือของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ, ควะ ก็เรียก. |
| ถลุน | (ถะหฺลุน) ก. เอาปอหรือป่านมาบิดให้เป็นเส้นเขม็งเพื่อฟั่นเข้าเป็นเกลียวเส้นเชือกใหญ่. |
| น้ำต้อย | นํ้าใส ๆ ที่ติดอยู่ในเปลือกไข่ด้านป้าน ใช้ผสมไข่แดงทำฝอยทอง, ไข่น้ำค้าง ก็เรียก. |
| เนียน ๓ | น. เครื่องมือสำหรับกวดลวดเลี่ยมภาชนะ เช่นปากป้านหรือปากถ้วยให้เรียบ. |
| ใบโพ ๒ | น. ชื่อปลาทะเลหลายชนิดในสกุล Drepane วงศ์ Drepanidae ลำตัวสีเงิน สั้น กว้าง และแบนข้างมาก ปากเล็กอยู่ปลายสุดของหัว ครีบสีเหลืองอ่อน ครีบอกยาวเรียว ครีบท้องอยู่ในแนวหน้าครีบอก ครีบหางมีปลายเป็นเหลี่ยมมุมป้าน ชนิด D. punctata (Linn.) มีจุดดำที่ข้างตัวเรียงในแนวตั้งหลายแนว แต่ชนิด D. longimana (Bloch & Schneider) มีแถบสีเทาเรียงในลักษณะเดียวกัน, ทั้ง ๒ ชนิดอาศัยอยู่ตามพื้นท้องนํ้าที่เป็นกรวดทรายใกล้แนวปะการัง ขนาดยาวได้ถึง ๔๐ เซนติเมตร, แมลงปอ ก็เรียก. |
| ปรี๊ด | เสียงอย่างเสียงเป่านกหวีดยาว ๆ. |
| ปั้น ๒ | น. ภาชนะดินสำหรับชงนํ้าชา มีพวยเหมือนกา, ป้าน ก็ใช้. |
| ปั้นลม | น. ชื่อไม้แผ่นที่พาดบนหัวแป ใช้ปิดริมหลังคาด้านหัวและท้ายเรือนกันลมตีเครื่องมุง, ป้านลม ก็ว่า. |
| เปลญวน | น. เปลที่ถักด้วยป่านเป็นตาโปร่ง. |
| ผ่อน | ก. ทำให้หย่อนหรือคลายความตึง เช่น ผ่อนสายป่านว่าว ผ่อนหนี้ ผ่อนอารมณ์. |
| ผัน ๑ | น. ชื่อบัวชนิด Nymphaea cyanea Roxb et G. Don ในวงศ์ Nymphaeaceae ดอกสีคราม, บัวขาบ หรือ ป้านดำ ก็เรียก. |