| ฌาน | (n) meditative absorption, See also: one-pointed meditation, contemplation, Syn. สมาธิ, ภาวะจิตสงบ, Example: พระบางองค์มีฌานสูงมาก, Thai Definition: ภาวะที่จิตสงบแน่วแน่เนื่องมาจากการเพ่งอารมณ์, การเพ่งอารมณ์จนจิตแน่วแน่เป็นสมาธิ, Notes: (บาลี/สันสกฤต) |
| ปฐมฌาน | (n) first stage of Buddhist meditation, See also: primary instincts, first absorption, initial stage of instinct, Syn. ฌานเบื้องต้น, Example: องค์ของสมาธิอันดับแรกเรียกว่าปฐมฌาน, Thai Definition: ฌานเบื้องต้น ได้แก่ ฌานที่ 1 มีองค์ 5 คือ วิตก วิจาร ปีติ สุข เอกัคตา |
| เข้าฌาน | (v) meditate, Syn. เข้าสมาธิ, Example: ฤาษีเข้าฌานในถ้ำกลางป่าเพื่อฝึกสมาธิให้แข็งกล้ามากขึ้น, Thai Definition: นั่งวิปัสสนาจิตใจให้สงบตามหลักทางศาสนา, ทำสมาธิชั้นสูง |
| เข้าฌาน | ก. ทำใจให้สงบตามหลักทางศาสนา, โดยปริยายหมายถึงนั่งหลับหรือเหม่อใจลอยไม่รับรู้อะไร. (ดู ฌาน ประกอบ). |
| ฌาน | (ชาน) น. ภาวะที่จิตสงบแน่วแน่เนื่องมาจากการเพ่งอารมณ์ หรือการเพ่งอารมณ์จนจิตแน่วแน่เป็นสมาธิ แบ่งเป็น ๒ ประเภท คือ รูปฌาน กับ อรูปฌาน. |
| ปฐมฌาน | (ปะถมมะ-) น. ฌานเบื้องต้น ได้แก่ ฌานที่ ๑ มีองค์ ๕ คือ วิตก วิจาร ปีติ สุข เอกัคตา. |
| รูปฌาน | (รูบปะชาน) น. ฌานมีรูปธรรมเป็นอารมณ์ มี ๔ ขั้น คือ ปฐมฌาน ทุติยฌาน ตติยฌาน และจตุตถฌาน. |
| อรูปฌาน | (อะรูบปะชาน) น. ฌานมีอรูปธรรมเป็นอารมณ์ มี ๔ คือ ๑. อากา-สานัญจายตนะ (กำหนดที่ว่างหาที่สุดมิได้เป็นอารมณ์) ๒. วิญญาณัญจายตนะ (กำหนดวิญญาณหาที่สุดมิได้เป็นอารมณ์) ๓. อากิญจัญญายตนะ (กำหนดภาวะที่ไม่มีอะไร ๆ เป็นอารมณ์) ๔. เนวสัญญานาสัญญายตนะ (ภาวะมีสัญญาก็ไม่ใช่ ไม่มีสัญญาก็ไม่ใช่). |
| เข้าสมาธิ | (-สะมาทิ) ก. ทำจิตให้แน่วแน่อย่างเข้าฌาน. |
| ครุกรรม | (คะรุกำ) น. กรรมหนัก มีทั้งฝ่ายกุศลและอกุศล, การได้บรรลุฌานสมาบัติเป็นครุกรรมฝ่ายกุศล การกระทำอนันตริยกรรมเป็นครุกรรมฝ่ายอกุศล. |
| โยคนิทรา | น. การเข้าฌานแล้วไม่รู้สึกถึงสิ่งภายนอก, อาการที่แสร้งทำเช่นนั้น. |
| รูปพรหม | (รูบปะพรฺม) น. เทพในพรหมโลกตามคติพระพุทธศาสนา เป็นจำพวกมีรูป มี ๑๖ ชั้น ได้แก่ ผู้ได้บรรลุปฐมฌาน มี ๓ ชั้น คือ ปาริสัชชาพรหม ปโรหิตาพรหม และมหาพรหมา ผู้ได้บรรลุทุติยฌาน มี ๓ ชั้น คือ ปริตตาภาพรหม อัปปมาณาภาพรหม และอาภัสสราพรหม ผู้ได้บรรลุตติยฌานมี ๓ ชั้น คือ ปริตตสุภาพพรหม อัปปมาณสุภาพรหม และสุภกิณหาพรหม ผู้ได้บรรลุจตุตถฌาน มี ๗ ชั้น คือ เวหัปผลาพรหม อสัญญีสัตตาพรหม อวิหาพรหม อตัปปาพรหม สุทัสสาพรหม สุทัสสีพรหม และ อกนิฏฐาพรหม, คู่กับ อรูปพรหม. |
| รูปภพ | (รูบปะพบ) น. ภพของผู้ที่ได้รูปฌาน ๔, รูปภูมิ ก็ว่า. |
| รูปภูมิ | (รูบปะพูม) น. ภพของผู้ที่ได้รูปฌาน ๔, รูปภพ ก็ว่า. |
| รูปาพจร, รูปาวจร | น. พรหมที่มีรูปที่ยังท่องเที่ยวอยู่ในรูปภพ ได้แก่พรหมที่ได้บรรลุรูปฌาน. (ดู รูปพรหม ประกอบ). |
| สมถยานิก | น. ผู้มีสมถะเป็นยาน, ผู้บำเพ็ญสมถะจนได้ฌานก่อนแล้วจึงเจริญวิปัสสนา. |
| สมาบัติ | (สะมาบัด) น. ภาวะที่จิตสงบประณีต, คุณวิเศษที่เกิดจากการที่จิตเพ่งอารมณ์จนแน่วแน่, การบรรลุคุณวิเศษชั้นสูงด้วยอำนาจของการเข้าสมาธิ, มีหลายอย่าง เช่น ฌานสมาบัติ ผลสมาบัติ, บางทีใช้เข้าคู่กับคำ ฌาน เป็น ฌานสมาบัติ มี ๘ ได้แก่ รูปฌาน ๔ อรูปฌาน ๔. |
| อจินไตย | (-จินไต) ว. ที่พ้นความคิด, ไม่ควรคิด, (สิ่งที่เป็นอจินไตยมีอยู่ ๔ อย่างด้วยกัน คือ พุทธวิสัยของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย ๑ ฌานวิสัยของผู้ได้ฌาน ๑ วิบากแห่งกรรม ๑ ความคิดเรื่องโลก ๑). |
| อรูปภพ | (อะรูบปะพบ) น. ภพของผู้ที่ได้อรูปฌาน ๔, อรูปภูมิ ก็ว่า. |
| อรูปาพจร, อรูปาวจร | น. พรหมที่ไม่มีรูปเป็นพรหมที่ได้บรรจุอรูปฌาน. (ดู อรูปพรหม ประกอบ). |
| อุตริมนุสธรรม | (-มะนุดสะทำ) น. คุณอย่างยวดยิ่งของมนุษย์ ได้แก่ธรรมวิเศษมีการสำเร็จฌาน สำเร็จมรรคผลเป็นต้น. |
| contemplative | (คัมเทม'พละทิฟว) adj. ซึ่งครุ่นคิด, ซึ่งไตร่ตรอง. n. ผู้ชอบเข้าฌาน (เช่นพระ) ., See also: contemplativeness n. ดูcontemplative, Syn. thoughtful, Ant. unreflective |
| meditate | (เมด'ดิเทท) vi. คิดคะนึง, ไตร่ตรอง, เพ่งพิจารณาดู, มุ่งหมาย, เข้าฌาน. vt. มุ่งหมาย, วางแผน., See also: meditatingly adv. meditator n., Syn. intend |
| meditation | (เมดดิเท'เชิน) n. การคิดคะนึง, การไตร่ตรอง, การเพ่งพิจารณาดู, การมุ่งหมาย, การเข้าฌาน, Syn. contemplation, pondering |
| mystic | (มิส'ทิค) adj. เป็นสัญลักษณ์แห่งผีสางเวทมนตร์, ลึกลับ n. ผู้เข้าฌาน, ผู้มีอาคมขลัง, ผู้ลึกลับ., See also: mysticity n., Syn. secret, esoteric |